قارچ، گؤبه لك، mushroom، mantar، Göbələk

براي استفاده مناسب از فضا و همينطور گرفتن حداكثر كارايي از سوخت و وقت و هزينه بايستي سالن را قفسه بندي كنيم. در صورتي كه براي قفسه بندي آماده نيستيد يا براي شروع مي خواهيد بدون قفسه بندي كار كنيد، مي توانيد كمپوست ها را روي زمين بچينيد. در اين صورت بازدهي شما از فضا كاهش مي يابد اما براي شروع گزينه مناسبي است.

قفسه بندي اختياري است، اما اهالي فن معتقدند حداقل 3 و حداكثر 5 طبقه مناسب است. براي راحتي شستشوي سالن معمولا لازم است طبقه اول در حدود 20 سانت با زمين فاصله داشته باشد. فاصله بقيه طبقات از هم حداقل 60 سانت تا 75 سانت بايد باشد.

براي ارتفاع و تعداد طبقات همينطور جنس و استحكام قفسه ها در نظر داشته باشيد كه هر كمپوست نزديك 20 كيلوگرم و در مجموع چندين تن وزن دارند و جابه جايي آنها كار آساني نيست.

منظور از كمپوست، بلوكي كارتن مانند حاوي كود و مواد اوليه قارچ است. و قفسه بندي فقط براي قرار دادن كمپوست ها روي آن مي باشد. مشخصات قفسه ها بسته به سالن شما با طول دلخواه و يكي از عرض هاي 80 يا 120 يا 160 سانت مي باشد.

ابعاد كمپوست ها معمولا بدين صورت است كه 60 سانت طول و 40 سانت عرض و 20 سانت ارتفاع و 20 كيلوگرم وزن دارند. اگر عرض قفسه شما 80 سانتي متر باشد 2 تا از كمپوست ها به صورت عرضي در آن قرار داده مي شود. همينطور به ترتيب 3 و 4 كمپوست براي عرض هاي 120 و 160 سانتي متر. و طول قفسه بسته به محل شما ادامه پيدا مي كند.

دقت داشته باشيد كه در كنار هر قفسه يك راهرو براي رفت و آمد، جابه جايي كمپوست ها، خاكدهي، آبدهي و برداشت قارچ لازم است كه اين راهرو از 60 سانت تا 1 متر بسته به ترافيك راهرو(منظور رفت و آمدهاي شما يا كارگران) متغير است.

خود قفسات معمولا از جنس آهن ساخته مي شوند. كف قفسات بسته به امكانات شما دارد، بهترين كار توري هاي فلزي يا پلاستيكي است كه كمپوست ها را به بهترين صورت نگه دارد.

پس از اتمام كار و قرار دادن قفسه ها در سالن، قفسه ها و سالن را به مدت 24 ساعت با فرمالين ضدعفوني كنيد و سپس چند ساعت درب سالن را باز كنيد تا بوي آن از بين رود.

سالن هاي توليد قارچ دكمه اي مي توانند شامل گلخانه، سوله، انبار، زيرزمين و ... باشند. در واقع محل پرورش قارچ چندان مهم نيست و مهم فراهم كردن شرايط توليد قارچ، از جمله دما، رطوبت، بهداشت محيط و ... مي باشد.

چند نكته براي كساني كه قصد پرورش قارچ در سالن يا سوله دارند:

• براي تامين دما و رطوبت لازم حدالامكان بايست سقف سالن كوتاه باشد. ارتفاعي در حدود ٣ متر بهترين گزينه است كه مي توان در آن قفسه هاي 4 طبقه تعبيه كرد.
• سالن قارچ در چند مقطع نياز به شستشو خواهد داشت. پس لازم است كف سالن قابل شستشو و داراي خروجي آب مناسب باشد.
• ديوارها و كف سالن براي حفظ رطوبت و راحتي شستشو بهتر است سيماني باشند.
• اگر ابعاد سالن شما بزرگتر از حد معمول است آن را به چند سالن مجزا تقسيم كنيد تا از پس تامين دما و رطوبت برآييد و هنگام برداشت قارچ ها و فروش به زحمت نيافتيد.
• اگر در مجاورت سالن شما سوله هاي ديگري وجود دارند مراقب نشت رطوبت از ديواره سوله به سوله هاي اطراف باشيد.(مثلا از آبياري قطره اي كمتر استفاده كنيد.)
• سقف سوله ها معمولا از ايرانيت فلزي است. در فصل تابستان تماس نور خورشيد باعث گرم شدن محيط داخل سوله مي شود، پس براي جلوگيري از اين گرما بايد سقف را با عايق پوشاند.
• اگر قصد داريد براي گرمايش سالن از بخاري هاي گازوئيلي يا گازي استفاده كنيد، حتما محل خروج دود مناسبي را تعبيه كنيد.
• توصيه ما اين است كه در مجاورت سالن براي تاسيسات از جمله هيتر، كولر و ... اتاق كوچكي تعبيه كنيد. قرار دادن كولر در خارج از سوله و فضاي آزاد مشكلات زيادي دارد. از جمله كاهش شديد دما و رطوبت، كشيدن بو به داخل سالن و ... .
• در پرورش قارچ بهداشت نقش بسيار مهمي دارد و قبل از استفاده، بهتر استسالن را با فرمالين ضدعفوني كنيد.

و نكته بسيار مهم و كليدي در سالن هاي پرورش قارچ محل خروج هوا است. كولرهاي آبي براي خنك كنندگي نياز به دميدن هواي جديد به محل دارند و در صورتي كه محلي براي خروج هوا نباشد علاوه بر آسيب ديدن موتور كولر هيچ خنك كنندگي صورت نميگيرد.

قارچها موجوداتي هستند كه از ادوار قديم با انسان بوده اند. سوابق فسيلي آنها به دوران پر كامبرين و دونين بر مي‌گردد. تاريخ مصرف قارچ هاي خوراكي بعنوان غذا و دارو به زماني بسيار دور برمي‌گردد و حتي انسان هاي نخستين از خواص ويژه قارچ ها اطلاع داشتند. آزتك ها از قارچها بعنوان مواد توهم زا در فالگيري استفاده مي‌كردند و قارچ را گوشت خدا God's flesh مي‌ناميدند. نوشابه مستي‌آور سوما نيز چيزي جز عصاره آمانيتا موسكارياي سمي نبوده كه از گروه قارچ هاي كلاهكدار است . اگر تاريخچه توليد قارچهاي خوراكي به دقت مورد بررسي قرار گيرد , تاريخي چند هزار ساله را ميتوان براي آن قائل شد. پرورش قارچهاي خوراكي حدوداً به 20 قرن پيش در ژاپن و چين بر مي‌گردد. كاشت قارچ در گلخانه اولين بار در سوئد در سال 1754 ميلادي ابداع شد.

 كشور هاي مختلف جهان با توجه به فرهنگ غذايي در طي سالهاي گذشته به نوعي از اين محصول ارزشمند برخوردار بوده اند و در حال حاضر , اكثر قريب به اتفاق كشورهاي دنيا آن را به عنوان يك محصول كشاورزي و باغي قلمداد و حتي به منظور توسعه هر چه بيشتر توليد و مصرف آن , برنامه هاي كوتاه مدت و بلند مدت براي آن قائلند و سالانه هزينه هاي بسياري را مصرف آن ميسازند . در اين ميان كشورهاي آمريكايي , اروپايي , اسيايي و آفريقايي هر كدام به نوعي نسبت به توسعه همه جانبه آن اقدام و گاهي در بعضي كشورها با توجه به فرهنگ غذايي , ميزان قارچها بر ديگران پيشي گرفته و توليد آن گونه خاص , بيشتر است.كشورهايي مانند چين , از 2 هزار سال پيش قارچها را نيز به موازات ساير محصولات كشاورزي پنداشته و در حال حاضر , سالانه چند ميليون تن توليد انواع قارچها را در برنامه هاي خود دارند . البته در اين ميان از خواص داروئي و درماني قارچهاي داروئي نيز غافل نمانده و در صنعت داروسازي در كشور مذكور در حد قابل توجهي رونق يافته است به طوري كه در مراجعه به پزشكان چيني , انواع داروها از جمله قرص , كپسول , آمپول و.... تجويز ميگردد.

البته شايان ذكر است كه قارچها به لحاظ بافت فيبري و سلولزي و نيز داشتن پلي ساكاريدهايي در ديواره سلولي شان به عنوان ضد سرطان محسوب ميگردند . در اين ميان مي توان به قارچهايي اختصاصا ضد سرطان اشاره كرد مانند قارچهاي گاندرما ,آريكولارياو شيتاكه .

صنايع تبديلي قارچها نيز امروزه به عنوان يكي از صنعت هاي روز , مورد توجه خاص قرار گرفته است . صنايع كنسرو سازي , مربا , ترشي و پودر قارچ , از جمله فرآورده هاي قارچ است كه در دنيا از مصرف بالايي نيز برخوردار است. از نكات قابل توجه و تامل دراين صنعت اين است كه با توجه به توليد بالاي ضايعات كشاورزي در اكثر كشورها از جمله ايران, استفاده بهينه از اين ضايعات را ميتوان نام برد.

اصولا قارچها از ضايعات كشاورزي توليد ميگردند.از جمله كاه و كلش گندم , برنج , سويا , آفتابگردان , ذرت , خاك اره, علفهاي هرز , گراسها و....

بطوري كه ميتوان گفت در توليد قارچ از ضايعات كشاورزي و دور ريز كه اصولا كشاورزان هزينه و زحماتي براي نابودي آنها بايد متحمل شوند ميتوان غذاي پروتئيني و مقوي توليد كرد كه خود اين يكي از مزاياي عمده اين رشته توليدي است . از سوي ديگر , ميتوان به ارزش غذايي قارچها نيز اشاره كرد. اين صنعت در كشور ما از حدود 30 سال پيش در حوالي تهران آغاز و به صورت كم و بيش توسعه يافت وليكن از دهه 60 بدين سو , نوعي از قارچها به نام تكمه اي در كشور به صورتي صنعتي كامل آغاز و دهها واحد توليدي در كشور پا گرفت . البته  در آغاز ارائه محصول به دليل نو بودن محصول و فرهنگ غذايي خاص ايرانيان , با استقبال خوبي روبرو نشد , ولي با گذشت سه دهه , امروزه از فرهنگ مصرف بالايي برخوردار شده است به طوري كه واحدهاي توليدي فعال با ظرفيت كامل , در حال توليد و گسترش آن هستند.